Malownicze uzdrowisko u stóp Gór Stołowych (FOTO)

Historia Kudowy Zdrój zaczyna się bardzo wcześniej. Co zaskakujące pierwsze osady ludzkie pojawiły się tutaj około piętnaście tysięcy lat temu, jako grupy zbieracko-myśliwskie wędrujące znad Dunaju. Prawdopodobnie to łagodny klimat lub coś  równie atrakcyjnego  spowodowały , że w tych okolicach tak wcześnie powstało ludzkie osadnictwo.

Na przestrzeni wieków miasteczko miało wielu właścicieli. Ziemie te były w panowaniu królów Czech, Polski, monarchii Habsburskiej, monarchii Hohenzollernów oraz Rzeszy Niemieckiej.

Dzieje odkrycia pierwszych źródeł wód leczniczych w Kudowie nie są do końca znane. Podaje się prawdopodobną datę, pod koniec XVI w. ,  czyli 1580 r. Natomiast pierwsza wzmianka o istnieniu wsi znajduje się w zapisach archiwalnych Archidiecezji w Pradze z 1354 roku, gdzie czytamy o ubogiej wiosce, położonej na kamienistych, podgórskich gruntach, której pierwotna nazwa była czeska i brzmiała: Lipolitov. Od XVIII do XIX w. uzdrowisko nosiło nazwę Cudowa, a wcześniej – Cudoba – pochodną od słowa „chudoba” (ubóstwo, ubogie mienie). Dopiero w drugiej połowie ubiegłego stulecia pojawiła się nazwa Kudowa. W wydanej w 1625 r. „Glacjografii”  Aurelius, kapłan protestancki i dziejopisarz ówczesnego hrabstwa kłodzkiego prawił, iż szczawy kudowskie były za dobre w smaku, zdrowe i „przekładane nad wino”.

Najwcześniejszym właścicielem kurortu zdrojowego  był Albrecht von Wallenstein, naczelny dowódca wojsk cesarskich z okresu wojny trzydziestoletniej. Natomiast urządzenia do kąpieli leczniczych, wykonane z drewna, znane były dopiero od około 1630 r.  Choć kudowskie wody już w XVII w. cieszyły się wielką renomą dopiero pod koniec XVIII w. wzniesiono pierwsze urządzenia zdrojowe. W 1783 r uzdrowisko przeszło w ręce spółki lekarzy, którzy od razu przystąpili do jego rozbudowy, by następnie 1795 r. rozszerzyć je o nowe łazienki i dom gościnny. W tym czasie w okolicy prężnie rozwijało się tkactwo chałupnicze oraz hutnictwo żelaza. W czasie wojen napoleońskich (1803 – 1815) kurort leczniczy nie funkcjonował, aż do momentu, kiedy to kolejny właściciel hrabia F. W. Von Gotzen, generalny gubernator śląska, założył park i promenadę. W 1820 r. wzniesiono pawilon do kąpieli gazowych.

Błyskawiczny rozwój kurortu zdrojowego nastąpiły po uzyskaniu połączenia kolejowego z Kłodzkiem (1905 r.) i wybudowaniu własnej elektrowni. W 1906 r. wybudowano „Dom Charlotty” (dzisiaj Zakład Przyrodoleczniczy) oraz hotel z teatrem, tak zwany „Książęcy Dwór”,  obecnie Szpital Uzdrowiskowy „Polonia”. W 1931 r. postawiono obiekt Pijalni wód mineralnych połączony z Salą Koncertową i Nowymi Łazienkami.  W tym okresie, w pięknym, zmodernizowanym kudowskim uzdrowisku o ogromnym prestiżu międzynarodowym gościło na leczeniu wielu znanych ludzi m. in. J. W. Goethe, Bruno Schultz oraz Winston Churchil.

Ciężkie czasy II Wojny Światowej  bardzo odmieniły Kudowę. Na terenie uzdrowiska  mieścił się wówczas obóz, w którym hitlerowcy więzili około 3000 ludzi zatrudnionych w fabryce części do samolotów “Messerschmitt” - „Vereinigte Deutsche Motorenverke”. Po włączeniu Kudowy Zdrój do Polski władzę na tym terenie sprawowało aż trzech burmistrzów: czeski, polski i niemiecki, ale zaraz po pierwszej repatriacji ludności niemieckiej w 1945 r. pozostał już tylko burmistrz polski. Jednak już w 1946r. , tuż po wyzwoleniu, kiedy to kurort zdrojowy uzyskał prawa miejskie, gmina nadal intensywnie się rozwijała, co skutkowało powstaniem nowych pensjonatów i hoteli, budową kotłowni, basenu kąpielowego, szkół,  a także doprowadzeniem gazu oraz utworzeniem ujęć wody mineralnej i gospodarczej.

Dziś Kudowa Zdrój, miasteczko o niezwykłych walorach uzdrowiskowych , jest zachwycającym miejscem, które przyciąga zarówno kuracjuszy , jak i turystów, oferując im,  oprócz naturalnych ujęć wód mineralnych, niespotykane atrakcje historyczne i krajobrazowe. Co więc można tu zobaczyć ?

Największą atrakcją Kudowy jest zabytkowy Park Zdrojowy. Znajdujący się w samym sercu miasta, u stóp Góry Parkowej , ogród spacerowy z XVII w. urządzony jest w stylu angielskim. Jego największa rozbudowa przeprowadzona została na początku XX stulecia, a obecnie przywracany jest jego wizerunek z tamtego czasu. Na terenie Parku Zdrojowego rośnie wiele okazów drzew i krzewów rodzimych oraz egzotycznych. Natomiast  latem można zobaczyć tu różne gatunki kaktusów, palm oraz zachwycające kompleksy roślinne i liczne pomniki przyrody. Szeroka główna aleja ogrodu kończy się stawem zdrojowym. Na terenie Parku znajdują się trzy eksploatowane źródła wody mineralnej. Dwa z nich (Marchlewski i Śniadecki) są płatne i umieszczono je w budynku jednej z najpiękniejszych w Polsce Pijalni Wód Mineralnych, natomiast trzecie źródełko (Moniuszko) umiejscowiono niedaleko stawu i jest darmowe. W obszar ogrodu wkomponowano również muszlę koncertowę, podświetlanę fontannę i Teatr Pod Blachą, czyli dawną halę spacerową o żeliwnej konstrukcji. Ważną częścią  Parku Zdrojowego jest przepiękny Ogród Muzyczny im. Harcmistrza Władysława Skoraczewskiego, honorowego obywatela Kudowy- Zdroju, który był  inicjatorem pierwszego Festiwalu Moniuszkowskiego w 1962 r. , odbywającego się po dziś dzień. W przestrzeni kudowskiego ogrodu znajduje się również większość zabytkowych budynków sanatoryjnych (Zameczek ,Polonia) oraz urządzeń leczniczych. Unikatowy i przepiękny Park Zdrojowy jest niewątpliwą wizytówką miasta Kudowa Zdrój, wpisaną do rejestru zabytków.

Kolejnym szczególnym miejscem wartym zobaczenia w uzdrowiskowym kurorcie jest Kaplica Czaszek w dzielnicy Czermna. Pomysłodawcą barokowej kamieniczki wzniesionej w XVIII w. (1776r.) był proboszcz tutejszej parafii ,Wacław Tomaszek,  z inicjatywy którego zebrano w rejonie Kudowy, Dusznik i Polanicy Zdroju szczątki ludzkie,  będące prawdopodobnie pozostałością po licznych konfliktach (np.  wojna 30-to letnia, wojny śląskie) i epidemiach , które nawiedzały te tereny. Ściany i sufit  niewielkiej budowli wyłożono 3 tysiącami czaszek i piszczeli, z kolei w piwnicy pod podłogą umieszczono jeszcze 21 tysięcy czaszek wypełniających ją do wysokości ok. 2 metrów. To nieco przerażające, ale jakże unikatowe miejsce jest jednym z trzech takich obiektów znajdujących się w Europie. Ważną rzeczą jest to, że zwiedzając Kaplicę Czaszek nie można filmować, ani fotografować jej wnętrza . Tuż obok zabytkowej kapliczki, po prawej, można zobaczyć murowaną dzwonnicę z 1603 r. z tarczami zegarowymi, natomiast po lewej zwiedzić kościół św. Bartłomieja z XVII w. z bogato wyposażonym wnętrzem.

Następna atrakcją Kudowy jest Ruchoma Szopka w Czermnej . W okazałym budynku przy drodze w kierunku Pstrążnej można podziwiać ruchomą szopką i ręcznie wykonane organy . Pomysłodawcą oraz twórcą tej niezwykłej ekspozycji był Franciszek Stepan, który przez 20 lat rzeźbił w lipowym drewnie 250 miniaturowych postaci ludzkich, przedstawiając tym samym życie ówczesnych mieszkańców Czermnej i okolic. W 1927r szopka została zasilona elektrycznie, a organy znajdujące się w środku dobudowano w latach 1930-1938. Po uruchomieniu oryginalne mini miasteczko zaczyna się poruszać , a zastygłe dotąd figurki ożywają, przy akompaniamencie dzwoneczków.

Będąc w Kudowie Zdroju warto zobaczyć też nietypowe muzea. Jedno z nich,  Muzeum Zabawek "Bajka" to prawdziwie magiczne miejsce. To właśnie tutaj dzieci z nieukrywaną radością i zdumieniem odkrywają zabawki swoich rodziców i dziadków, a dorośli mają okazję przenieść się w świat zapomnianych dotąd dziecięcych fantazji. W  muzeum, istniejącym od 12 grudnia 2002 r. , na powierzchni 300 m2 przedstawiona jest kilkutysięczna, największa w Polsce wystawa zabawek. Można zobaczyć tu różne formy zabawkarstwa europejskiego - od starożytności po lata 80-te XX wieku. Są lalki z różnych rejonów świata, szopki bożonarodzeniowe, teatrzyki domowe, zabawki z dawnych filmów dla najmłodszych, pacynki, klocki oraz liczne figurki. Są prototypy hulajnogi, rowerka dziecinnego,  zabawki optyczne czy pierwsze komputery. Jest tu także klasa szkolna sprzed 50 lat, z atrybutami z dawnych czasów oraz wiele innych przedmiotów, odzwierciedlających epoki w których powstały, by rozbudzać wyobraźnie, uczyć i co najważniejsze, sprawiać dzieciom radość.  Na uwagę zwiedzających Kudowę Zdrój zasługuje także nietypowe Muzeum Żaby, w którym zgromadzono kolekcję ponad 3000 eksponatów, przedmiotów codziennego użytku,  pochodzących z blisko 20 krajów świata i 6 kontynentów, nawiązujących swym wizerunkiem do płazów, w szczególności do żaby.

Uzdrowiskowe miasteczko oferuje także wędrówkę po dawnych rzemiosłach. W tym celu warto udać się na Szlak Ginących Zawodów,  gdzie podczas jednej wizyty można zapoznać się z zapomnianym już garncarstwem, kowalstwem, tkactwem czy piekarstwem. Dodatkową ciekawostką Kudowy jest Pomnik Trzech Kultur. Trzy kolumny podtrzymujące łuk tęczy upamiętniają wspólną historię czeskich, niemieckich i polskich mieszkańców tych ziem.

Atrakcyjność Kudowy Zdrój to nie tylko jej walory lecznicze, czy historyczne, ale przede wszystkim jej wyjątkowe położenie oraz sąsiedztwo unikalnych na skalę światowa Gór Stołowych i stworzonego w ich obszarze Parku Narodowego Gór Stołowych.

Liczne szlaki turystyczne kurortu zdrojowego to przeważnie górskie trasy prowadzące przez Góry Stołowe do różnych atrakcji turystycznych. Jedną z nich są Błędne Skały, czyli malowniczy labirynt tworzony przez monumentalne bloki skalne. Wyjątkowość tego miejsca to przede wszystkim skały o futurystycznych kształtach, często przypominające grzyby, baszty i stoły, o wymyślnych nazwach( Kurza Stopka, Kuchnia, Okręt) , tworzące fascynujące tunele i wąskie szczeliny,  czyli fantastyczny labirynt.  Bajkowy krajobraz Błędnych Skał był natchnieniem dla twórców filmu “Opowieści z Narni”. 

Kolejną zachętą dla odwiedzających okolice Kudowy jest Szczeliniec Wielki, najwyższy szczyt Gór Stołowych (919 m. n. p. m). Na wierzchołku tego niewielkiego wzniesienia, na który musimy dostać się pokonując 665 kamiennych stopni, znajduje się zabytkowe schronisko z XIX w.  oraz taras widokowy, z którego najlepiej podziwiać panoramę Kotliny Kłodzkiej. Jednak główną atrakcją Szczelińca jest , podobnie jak w Błędnych Skałach, labirynt , ale znacznie okazalszy. To właśnie tutaj możemy podziwiać bajkowe kształty skał, wąskie szczeliny, przepiękne tarasy widokowe. Tu zobaczymy Tron Liczyrzepy, Małpoluda, Kwokę, Słonia, Kaczęta oraz Wielbłąda. Tutaj także poprzez długie, wąskie, przepastne szczeliny dotrzemy do Piekiełka z Diabelską Kuchnią. To fascynujące wzniesienie budziło zainteresowanie już w XVIII w., dzięki czemu odwiedziło go wiele znanych osobistości, między innymi J. W. Goethe w 1790 r. 

Pośród rzeczy , które warto zobaczyć będąc w okolicy, bądź w samej Kudowie Zdroju, są także: Ławeczka Ogrodnika( w centrum Parku Zdrojowego), Muzeum Minerałów, Park Wodny,  malownicza Droga Stu Zakrętów, Parki Linowe oraz Leśny Lud, na trasach spacerowych przy Górze Parkowej , czy Altana Miłości, z której można podziwiać panoramę uzdrowiskowego miasteczka.

“ Kudowa leczy serce i koi nerwy” to hasło reklamowe z lat 20 XIX w. , które wydaje się nadal być bardzo trafnym.   Kudowa Zdrój zachwyca rejonem  o wybitnych walorach wypoczynkowych, przy czym jej dodatkowym i dominującym walorem jest kompleks uzdrowiskowy. Jako miasteczko zdrojowe posiada dobrze rozbudowaną bazę gastronomiczną i noclegową, tak w sanatoriach, jak i prywatnych pensjonatach i hotelach. Jest miejscem atrakcyjnym zarówno dla kuracjuszy , jak i turystów spragnionych wrażeń estetycznych .

Fot. Bożena Ślepecka