Audyty i kontrole w Grupie Kapitałowej KGHM Polska Miedź S.A. (FOTO)

Audytom poddane zostały następujące obszary działalności Grupy Kapitałowej KGHM:

zakupy towarów, które miały służyć przeciwdziałaniu pandemii COVID-19,
procesy zakupu i zarządzania farmami fotowoltaicznymi,
finansowanie klubu piłkarskiego Zagłębie Lubin,
funkcjonowanie Oddziału Zakład Hydrotechniczny KGHM,
działalność aktywów zagranicznych, w tym szczególnie w grupie KGHM International
działalność Fundacji KGHM Polska Miedź,
procesy zakupowe w KGHM ZANAM S.A.,
usługi marketingowe i sponsoringowe.
Zidentyfikowane nieprawidłowości

KGHM jest w trakcie wdrażania zaleceń pokontrolnych. Głównym celem jest przede wszystkim naprawienie konsekwencji wykrytych nieprawidłowości. Pierwsze wnioski z przeprowadzonych audytów wskazują na wiele nieprawidłowości, w tym:

brak właściwego nadzoru właścicielskiego,
błędy zarządcze,
realizowanie celów niezwiązanych z działalnością KGHM,
brak stosowania obowiązujących procedur oraz Kodeksu Etyki Grupy Kapitałowej KGHM Polska Miedź S.A.
Zakupy covidowych maseczek bada prokuratura

Audyt dotyczący zakupów środków ochrony indywidualnej w Chinach wykazał, że KGHM, mimo posiadanych kontaktów handlowych i doświadczenia międzynarodowego do przeprowadzenia zakupów, realizował te zakupy przede wszystkim od dwóch firm pośredniczących.

Kluczowe wnioski wynikające z kontroli wskazują na ogromne wzrosty przychodów tych firm w 2020 roku, co sugeruje, że firmy te nie zajmowały się wcześniej działalnością na taką skalę. Wykazano, że spółka, korzystając z tych pośredników, kupowała droższe materiały medyczne, w tym maseczki, niż te same środki ochrony nabywane wcześniej bezpośrednio od zagranicznych dostawców. Zakupy te stanowiły około 80 proc. całkowitych wydatków na materiały medyczne w tamtym czasie, co prowadziło do wyższych kosztów. Stwierdzono również brak zaangażowania kluczowych pracowników KGHM, którzy specjalizowali się w kontaktach i zakupach na rynku chińskim oraz brak stosowania formalnych procedur w procesie zakupowym.

– Audyt wykazał, liczne uchybienia w procesie zakupów covidowych. Sprawę bada prokuratura, my wyciągamy wnioski, by do takich sytuacji nie dochodziło w przyszłości. Wyniki wszystkich audytów i kontroli traktujemy bardzo poważnie, analizujemy pod katem prawnym i na tej podstawie będziemy podejmować decyzje dotyczące dalszych kroków – powiedział Piotr Krzyżewski, wiceprezes zarządu KGHM ds. finansowych.

Rekordowe wydatki w roku wyborczym

Audyt wykazał skokowy wzrost wartości darowizn udzielonych przez Fundację KGHM Polska Miedź w latach 2022-2023. W 2021 roku przyznano darowizny na kwotę blisko 20 mln zł, jednak już w 2022 roku suma ta wzrosła do 34 mln zł (o 70 proc. więcej). Natomiast w 2023 roku Fundacja przekazała darowizny na kwotę prawie 57,7 mln zł, co oznacza wzrost o 165 proc. w porównaniu z rokiem 2021 i o 56 proc. w stosunku do 2022 roku.

Analiza wykazała, że w kontrolowanym czasie z roku na rok coraz więcej środków trafiało do podmiotów spoza Dolnego Śląska. O ile w 2016 roku aż 90 proc. darowizn dotyczyło regionu, w którym działa KGHM, to w 2023 roku było to jedynie 45 proc.

Fundacja zwiększyła także wsparcie dla jednostek ochotniczej straży pożarnej z całej Polski. W roku 2023 wydano więc łącznie na OSP ok. 9,3 mln zł w porównaniu do ok. 193 tys. zł w r. 2016 – oznacza to wzrost o ponad 48 razy - ponad 4800 (cztery tysiące osiemset) procent. Wsparcie OSP wiązane bywało z oficjalnymi uroczystościami symbolicznego przekazania środków z udziałem polityków ówczesnej opcji rządzącej.

Wśród dofinansowanych przez Fundację KGHM w r. 2023 projektów znalazły się także społeczne kampanie edukacyjno-promocyjne czy kampanie informacyjno-edukacyjne na łączną kwotę 5,43 mln zł. Kwota ta trafiła do 4 beneficjentów: Fundacja Rzeczypospolitej Polonika w Warszawie 550 tys. zł, Stowarzyszenie Pokolenie w Katowicach 400 tys. zł, Fundacja Niezależne Media w Warszawie 900 tys. zł, Fundacja AMF w Warszawie 580 tys. zł, Stowarzyszenie Pokolenie w Katowicach 3 mln zł. Były to kampanie informacyjne zachęcające do udziału w planowanym ogólnopolskim referendum.

Audyt podkreśla, że wzrost środków przekazywanych przez Fundację budzi wątpliwości co do przejrzystości i celowości wydatkowania.

Audyt wydatków KGHM Polska Miedz S.A. na sponsoring, marketing i reklamę jeszcze trwa, jednak pierwsze wnioski wskazują, że działania były prowadzone bez nadzoru, a część środków przekazywano podmiotom, które nie spełniały warunków wynikających z przyjętych praktyk dotyczących sponsoringu.

W latach 2022-2023, a szczególnie w okresie przedwyborczym, w KGHM doszło do skokowego wzrostu wydatków na sponsoring. W 2022 roku budżet sponsoringu wynosił 51,6 mln zł a w 2023 roku już ponad 54 mln zł, co oznaczało ponad 100% wzrostu w stosunku do roku 2016 i ponad 50% wzrostu w stosunku do roku 2021.

Na uwagę zasługuje fakt, że tylko na media związane z rządzącą wówczas prawicą, w latach 2016-2023 wydano z budżetu sponsoringu i reklamy ponad 13,2 mln zł.

Z audytu wynika również, że o ile w 2016 roku wydatki sponsoringowe na Dolnym Śląsku stanowiły ok. 90 proc. całości budżetu sponsoringu w KGHM, to w roku 2023 było to już tylko 64 proc. Pozostałe pieniądze trafiły do województw, w których KGHM nie prowadzi swojej podstawowej działalności. W roku wyborczym 2023 chodzi tu szczególnie o województwa: mazowieckie (ok. 12,7 mln zł), pomorskie (ok. 1,9 mln) i wielkopolskie (ok. 1,7 mln).

Dodatkowo na Polską Fundację Narodową, od jej powołania w 2016 r., KGHM przekazał łączną kwotę 38,5 mln zł. Wątpliwości budzą cele, na jakie spożytkowano przekazane środki.

Według audytorów działanie KGHM Polska Miedź S.A w roku 2023 było działaniem kierunkowym, prowadzącym do wyboru kontrahentów sprzyjających ówczesnej władzy.

Nieprawidłowości w zakupach i zarządzaniu infrastrukturą

Liczne zaniedbania i zaniechania w zarządzaniu infrastrukturą oraz opóźnienia w działaniach inwestycyjnych stwierdzono w funkcjonowaniu jednego z oddziałów spółki - Zakład Hydrotechniczny. Stwierdzone nieprawidłowości mogły skutkować koniecznością ograniczenia ilości składowania odpadów poflotacyjnych w okresie letnim w KGHM. Tylko dzięki szybkim działaniom naprawczym w marcu i w kolejnych miesiącach tego roku, sytuacja została opanowana i ustabilizowana.

– Sytuacja, którą zastaliśmy w Zakładzie Hydrotechnicznym wymagała od nas natychmiastowych działań. Gdy rozpoczynaliśmy pracę w zarządzie zbiornik Żelazny Most był istotnie wypełniony, trzeba było szybko i skutecznie odbudować retencję na OUOW i zadbać o możliwość ograniczania zrzutów latem. Wysiłkiem całej organizacji naprawiamy błędy, które popełniono w przeszłości – tłumaczył Mirosław Laskowski, wiceprezes Zarządu KGHM ds. produkcji.

Kolejne nieprawidłowości wykazał audyt zakupów i zarządzania farmami fotowoltaicznymi. Kontrola transakcji zakupu farm fotowoltaicznych ujawniła nieprawidłowości, w tym przekroczenie maksymalnych limitów cenowych ustalonych przez zarząd, brak odpowiedniej weryfikacji kontrahentów przed transakcjami, brak nadzoru nad procesem zakupowym oraz usterki techniczne zakupionych instalacji.

Analiza działalności spółki Zagłębie Lubin S.A.

Kontrola działalności klubu piłkarskiego Zagłębie Lubin ujawniła problemy finansowe oraz brak dyscypliny budżetowej, a kluczową kategorią kosztów, w której odnotowano najwyższe wzrosty i przekroczenia budżetu były wynagrodzenia wypłacane zawodnikom szczególnie w roku 2023. Tylko w roku 2023 łączny wzrost kosztów (wg opublikowanych Sprawozdań Finansowych) wynosił łącznie ok. 18,5 mln zł (w stosunku do roku 2022).

Klub podjął nadmierne ryzyko planując bardzo istotne wydatki, nieposiadające pokrycia w budżecie, co wiązało się z dużym ryzykiem biznesowym. Skutkowało to koniecznością wykorzystania środków przekazanych przez KGHM na inwestycje dot. rozbudowy infrastruktury sportowej wykorzystywanej do szkolenia młodzieży w ramach Akademii Piłkarskiej. W konsekwencji inwestycje te nie mogły zostać zrealizowane.

Procesy zakupowe w KGHM ZANAM S.A.

W wyniku działań kontrolnych w KGHM ZANAM zidentyfikowano możliwe nadużycia popełnione przez byłych pracowników kadry zarządzającej, w tym narażenie spółki na niekorzystne rozporządzenie mieniem. Zgromadzono materiał, który stanowił podstawę zawiadomienia o podejrzeniu możliwości popełnienia przestępstwa, polegającego na podjęciu działań prowadzących do niekorzystnego rozporządzenia mieniem spółki, poprzez wpływ na proces wyboru wykonawców w ramach prowadzonych projektów zakupowych.

Równocześnie, w wyniku poczynionych innych czynności kontrolnych, wobec trzech innych pracowników KGHM ZANAM uzyskano materiał pozwalający na zawiadomienie o podejrzeniu możliwości popełnienia przestępstwa, polegającego na działaniu i zaniechaniu wbrew spoczywającym na wymienionych osobach obowiązkach, a także przekroczeniu udzielonego upoważnienia do działania, czego skutkiem jest wyrządzenie szkody spółce wielkiej wartości.

Działania naprawcze

Audyty i kontrole w KGHM mają charakter przekrojowy, w wielu przypadkach potrzebne są pogłębione działania sprawdzające, które już trwają. Można jednak zauważyć, że działania poprzednich władz Spółki w dużym stopniu skupione były na aktywności marketingowej, a w mniejszym stopniu na jej podstawowej działalności, czyli górnictwie i hutnictwie.

W KGHM podjęto szereg działań naprawczych, wyprzedzających wyniki audytów, w tym w części dotyczącej sponsoringu. Miedziowa spółka w najbliższych latach skupiać się będzie na poprawie efektywności produkcji, optymalizacji procesów oraz obniżce kosztów. Oznacza to m.in. brak kontynuacji części projektów dotyczących sponsoringu.

KGHM podejmuje wszelkie działania, aby zapewnić transparentność i rzetelność w zarządzaniu swoimi projektami i inwestycjami. Proces audytowy jest jednym z kluczowych narzędzi służących do oceny i weryfikacji wewnętrznych procedur, aby zagwarantować, że wszystkie działania spółki przebiegają zgodnie z najwyższymi standardami etycznymi i biznesowymi.

Obecnie w KGHM trwają analizy prawne dotyczące możliwości podjęcia konkretnych działań prawnych, w szczególności złożenia zawiadomień o możliwości popełnienia przestępstwa na szkodę KGHM oraz zainicjowania postępowań prawnych o naprawienie szkody.

Fot.zj